مقایسه اثر گیاهان مختلف کودسبز و سطوح نیتروژن در گندم (.Triticum aestivum L) با استفاده از شاخص های کارایی نیتروژن

این تحقیق با هدف بررسی اثر مقادیر مختلف نیتروژن و نوع گیاهان کودسبز با استفاده از شاخص‌های کارایی نیتروژن، به‌صورت کرت‌های یک‌بار خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی، در سه تکرار در سال زراعی 90-1389 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده‌ی کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز انجام شد. تیمار اصلی شامل مقادیر مختلف نیتروژن در چهار سطح (صفر، 50، 100 و 150 کیلوگرم در هکتار) و تیمار فرعی شامل گیاهان کود سبز ارزن، سسبانیا، آمارانت، لوبیا چشم‌بلبلی، ماش و تیمار آیش بود. نتایج نشان داد که گیاهان کودسبز اثر معنی‌دار بر عملکرد کمی (35/16 درصد) و کیفی (01/12 درصد) دانه گندم داشتند. با افزایش مقدار نیتروژن مصرفی هم از میزان اثرگذاری گیاهان کودسبز و هم کلیه شاخص‌های کارایی بجز شاخص اتکا به نیتروژن (35/82 درصد افزایش) کاهش یافتند. درحالی که در بسیاری موارد عملکرد و درصد پروتئین دانه تفاوت معنی‌دار نداشتند. مناسب‌ترین شاخص‌ها برای ارزیابی تیمار نیتروژن به ترتیب عبارتند از شاخص‌های موازنه نیتروژن، اتکا به نیتروژن و کارایی مصرف نیتروژن و برای تیمار گیاهان مختلف کودسبز بهترین شاخص‌ها به‌ترتیب عبارتند از شاخص موازنه نیتروژن، کارایی جذب نیتروژن و کارایی برداشت نیتروژن. بیشترین شاخص موازنه نیتروژن و کارایی جذب نیتروژن در تیمار لوبیا چشم‌بلبلی (93/1، 71/0 کیلوگرم بر کیلوگرم) و بیشترین مقدار کارایی برداشت نیتروژن در تیمار آمارانت (18/89 درصد) مشاهده شد. شاخص اتکا به نیتروژن بیشترین (77/0) همبستگی مثبت با عملکرد دانه را دارا بود. با توجه به نتایج این پژوهش صرفاً توجه به معیارهای سنتی تولید مانند عملکرد دانه کافی نبوده و باید به‌طور همزمان معیارهای اکولوژیکی تولید مانند شاخص‌های کارایی نیز مورد توجه قرار گیرند.